Miq qa'lasi

Miq qalasi — tarix va afsona og‘ushida yashiringan sirli maskan
Zomin vohasi — qadimiy tarix va boy madaniyatni o‘zida mujassam etgan, tog‘lar etagida barpo topgan mo‘jaz va sirli makon. Bu yerda har bir tosh, har bir tuproq zarrachasi go‘yo ming yillik tarixdan so‘z yuritadi. Zomin hududida 250 dan ortiq arxeologik yodgorliklar — tepaliklar, qadimiy qurg‘onlar, g‘orlar, karvonsaroylar va qadimgi shahar xarobalari mavjud. Bu yodgorliklar hali-hanuzgacha arxeologlar va tarixshunoslarning diqqat markazida bo‘lib, har bir topilma, har bir qazilma yangi bir sirni fosh qilmoqda, unutilgan tarixni tiklamoqda.

Ana shunday sirli, tarixiy obidalardan biri — Miq qalasidir. Men bolaligimdan bu qal’a haqida afsonalar, rivoyatlar, xalq og‘zaki ijodining ajib namunalarini tinglab ulg‘aydim. Har bir hikoya, har bir ertakda Miqning mo‘jizaviy tabiati, sirli o‘tmishi va g‘aroyib hodisalari haqida so‘z borardi. Bu afsonalar hali-hanuz qulog‘imda jaranglab turadi, ularning sehrli ohangi xayolimda o‘chmas iz qoldirgan.

Miq qalasiga borish oson emas. Qal’a tog‘ bag‘ridagi “Suffa” deb ataluvchi baland, yassi tekislikdan tushadigan yagona yo‘l orqali topiladi. Bu yo‘lni bosib o‘tish har qanday ulovga ham bo‘ysinavermaydi. Ayniqsa, Yettikechuv soyi bo‘ylab o‘tuvchi toshloq va tor yo‘llarda oddiy yuk mashinalari ham qiyin harakatlanadi. Yo‘lning murakkabligi qal’aning tarixiy qadriyatini yanada kuchaytiradi, go‘yo bu joyni faqat chin dildan qiziqqan, haqiqatni izlovchi odamlar uchungina ochilgandek tuyuladi.

Miq qalasi — “Mink” deb ham atalgan bu qadimiy yodgorlik — aynan Zomin tumanining Yettikechuvsoy vodiysi bo‘ylab, baland qoyalar orasida joylashgan. Qal’aning strategik joylashuvi uning harbiy maqsadlar uchun ham xizmat qilganini anglatadi. Qoya ustida joylashgan bu mustahkam qal’a yovdan himoya, ichkaridan esa kuzatuv nuqtasi sifatida ishlatilgan bo‘lishi mumkin. Shuningdek, bu yer diniy yoki ma’naviy markaz sifatida ham faoliyat yuritgan bo‘lishi ehtimoldan holi emas, chunki afsonalarda Miq suverenlik, sirli kuch va dono ajdodlar merosi bilan bog‘lab tasvirlanadi.

Mahalliy aholi orasida qal’a haqida turli xil rivoyatlar yashab keladi. Ayrim afsonalarga ko‘ra, bu qal’a qadim zamonlarda ulkan bir podshohlikning markazi bo‘lgan. Bu yerda yulduzlarga qarab vaqt va fasllar belgilangan, baland “Suffa” esa osmon jism­larini kuzatish uchun xizmat qilgan, deb aytishadi. Bu esa, ehtimol, Miq qal’asi yaqinidagi qadimiy rasadxona yoki astronomik kuzatuv nuqtasi bo‘lish ehtimolini kuchaytiradi.

Bugun bu maskan sayyohlar, tarixga qiziqqan mehmonlar va olimlar uchun noyob topilmalarga boy, qadim o‘tmishdan so‘zlovchi tirik muzeydir. Miq qal’asini ziyorat qilgan kishi, nafaqat tabiatning ajoyib manzaralaridan bahramand bo‘ladi, balki o‘zini xuddi ming yillar ilgari shu yerlarda yurgan ajdodlari izidan borayotgandek his qiladi.

Miq — bu shunchaki qal’a emas, bu bir ruh, bu tarix, bu xalq xotirasi. Uning afsonalari bizni o‘z ildizlarimizga, o‘tmishimizga, ajdodlar jasorati va tafakkuriga qayta bog‘laydi.